همزمان با ایام عید سعید فطر ، نمایشگاه مردم شناسی عشایری سوباتان با هدف معرفی فرهنگ و تمدن این قوم زحمتکش که در کتاب تاریخ تمدن تالش بزرگ ، صفحات رنگینی را به خود اختصاص داده و گذشته درخشانی را به یادگار گذاشته اند ، توسط یک معلم دوستدار سوباتان در کلبه ای محقر سنتی افتتاح شد . اکثر مدعوین این جمع صمیمی اهالی محل ، خصوصاً عشایر زحمتکش منطقه بودند .
در ابتدای مراسم ضمن خیر مقدم گویی به حاضرین ، هدف از ایجاد این نمایشگاه ، معرفی فرهنگ و تمدن غنی عشایر منطقه اعلام شد . تمدنی که قدمت آن به هزاران سال پیش بر می گردد . عشایر سوباتان نیز جزوی از قوم تالش بزرگ می باشند ، قوم تالشی که گستره جغرافیایی آن از آذربایجان شوروی تا رودخانه قزل اوزن (جنوب رودبار) امتداد دارد .
میزبان مراسم که بصورت نمادین لباس پشمی بر تن – کلاه پشمی بر سر و چوب دستی محلی (سرا لس) بر دست سخن می گفت ، از خود بیگانگی فرهنگی را بزرگترین خطر پیش روی این قوم صاحب تمدن دانسته و صیانت از باورهای دینی ، ملی ، زبان ، لباس محلی و آداب و رسوم سنتی و بومی را رمز موفقیت آنان دانست .
امروزه متاسفانه به میزان مدرنیزه شدن زندگی بشر ، انحطاط فرهنگی بزرگترین تحدید جوامع بشری محسوب می گردد که عشایر منطقه سوباتان نیز از این آفتهای اجتماعی مبرّا نیستند . روزگاری این اقوام ، انسانهایی تولید کننده ، خودکفا و بی نیاز بودند که تمامی نیازهای خود از قبیل همه مواد غذایی – انواع لباس و پوشاک – انواع ابزار کار و لوازم زندگی خود را با دستان توانمندشان تولید کرده و به مصرف می رساندند که متاسفانه امروزه بسیاری از آنها را در موزه ها باید دید . در این نمایشگاه نیز بیش از 120 قلم لوازمی گردآوری شده که حتی نام بعضی از آنها برای نسل حاضر عشایر نامانوس است .
مجری این برنامه خودمانی و صمیمی استاد شاپور رضاقلی پور مولف کتاب « نگاهی به لیسار و سوباتان » بود که حرفهای شیرینی از تاریخ و تمدن سوباتان داشت . ایشان در جمع این علاقمندان ، صفحاتی از کتاب خود را بازخوانی نموده و حاضرین را با موضوعات مختلف تاریخی سوباتان آشنا نمود . صحبتهای میان برنامه ایشان بقدری برای حاضرین شیرین بود که اگر این مراسم ساعتها طول می کشید همه حوصله شنیدنش را داشتند .
سید جلال سید محمدی معاون سیاسی امنیتی فرمانداری تالش که خود معلمی فرهیخته و از شخصیت های اجتماعی تالش (صاحب امتیاز و مدیر مسئول هفته نامه تیلار) می باشد ، تنها سخنران رسمی این مراسم بود . ایشان هم بعنوان یکی از فرزندان تالش بزرگ دغدغه فرهنگ و تمدن تالش را داشته و قدمهای بزرگی را نیز در این زمینه برداشته است .
در فواصل برنامه ها نوای دلنشین زورنای (سورنا) محمد انجامی که یکی از آلات موسیقی محلی تالشان است و در مراسم عروسیها – مسابقات کشتی تالشی – اعیاد و جشنهای ملی و مذهبی و …. گوش نوازی می کرد ، حاضرین جوان را به وجد آورده و بزرگترها را که سالها این نوا را نشنیده بودند به خاطرات گذشته شان گره می زد .
پذیرایی این مجلس هم با پذیراییهای معمول متفاوت بود . در گوشه ای از محل مراسم ، خانمها مشغول پخت نان حلوایی معروف تالشان « نزیک چورک » در تنور سنتی بودند تا با نان گرم از میهمانان پذیرایی کنند .
در گوشه ای دیگر نان لواش گرد « ساج چورگی » روی آتش هیزمی میهمانان را بسوی خود می کشاند تا بار دیگر بوی نان داغ طبیعی که زمانی تنها قوت غالبشان بود ، به مشامشان برسد .
چای ذغالی هم در کتریهای سیاه بسبک بومی گوارای وجود میهمانان بود .
اعضای شورای شهر لیسار مشتاقانه دعوت ما را پذیرفته بودند و رئیس شورای شهر (سید حمداله سید ترابی )هم خوش ذوقی نموده و اشعاری را در مدح سوباتان سرودند .
تالشان و عشایر قدیم در هنگام کوچ علاوه بر اسب و قاطر از گاو نر (ورزا) و بز نر(کل) نیز برای حمل اسباب و وسایل خود استفاده می کردند . امروزه با ماشینی شدن زندگی بسیاری از این آداب به باد فراموشی سپرده شده است . شاید دهها سال بود که حاضرین بابری گاو نر را ندیده بودند . محمد انجامی که یکی از علاقمندان بومی فرهنگ عشایری است ، روزها تلاش کرده بود تا با آموزش گاو خود این صحنه را باز سازی کند . وقتی او بار هیزمی را بعنوان هیزم عروسی پسر میزبان با گاو نرش که پالان مخصوصی داشت ، وارد جمع نمود ، همه حاضرین به وجد آمده این هنر او را تحسین کردند . میزبان نیز برسم قدیمی جوراب شالی را به ایشان هدیه (خلعت)داد .
شیرین کاری بچه های عشایر منطقه با اسبهای هنرمندشان بهمراه نوای زورنای محمد انجامی به زیبایی مراسم می افزود .
و این هم حرکتی ماهرانه دیگر …….
اهداء جوایز برندگان مسابقه مراسم که چیزی جز جوراب شال نبود نیز بخشی از مراسم ما بود .
در پایان مراسم نمایشگاه افتتاح و مورد بازدید حاضرین قرار گرفت .
بازدید از این نمایشگاه برای همیشه برای عموم آزاد و مجانی خواهد بود .
خاش اوماش ……
