دامداری سوباتان 

دامداری سوباتان

شغل اصلی ییلاق نشینان سوباتان دامداری است . این زحمتکشان تلاشگر هزاران راس گوسفند ، بز و گاو خود را حدود 8 ماه از سال جهت تعلیف و چراندن به دشتها و دامنه های سرسبز سوباتان آورده و به این شغل مقدس اشتغال داشته و محصولات دامی فراوانی را تقدیم ملّت می کنند . در کنار این شغل ، کشت گندم ، جو ، ذرت ، سیب زمینی ، سیر و پیاز نیز منبع درآمد دیگری برای دامداران زحمتکش محسوب می شود . وجود صدها هکتار علفزار طبیعی ، هزاران تن علوفه درجه یک را جهت تغذیه دامها در زمستان تقدیم دامداران پر تلاش می کند .

گوسفندها هر روز یک بار و آن هم ظهرها دوشیده می شوند . برای این کار حداقل سه نفر باید همکاری کنند . نفر اول در آغول گوسفندان آنها را به نوبت بطرف درِ باریکی هدایت می کند . نفر دوم که جلوی درب ایستاده سر گوسفند را گرفته و آن را نگه می دارد و نفر سوم که جلوی درب روی چهار پایه کوتاهی نشسته و ظرفی در مقابل دارد با دو دست شیر گوسفند را می دوشد . از شیر گوسفند ، ماست ، کره ، دوغ ، پنیر و کشک درست می کنند . دامداران مقداری از پنیر تولیدی را مصرف می  کنند و مقداری را بفروش می رسانند و قسمتی را نیز در “خیک” یا (موتال) که از پوست گوسفند درست می  شود ذخیره کرده و در زمستان مصرف می کنند .

دامداران شیر تولیدی را به ماست و کره و پنیر و کشک تبدیل می کنند و تولید مازاد بر مصرف خود را در خیکهایی که از پوست گوسفند درست می شود و در زبان محلی به آن (موتال) می گویند ، ذخیره کرده و در فصل پاییز و زمستان از آن استفاده می کنند . چوپانان محصولات مازاد بر مصرف خود را بصورت پایاپای با برنج معاوضه کرده و یا بفروش می رسانند .

بعضی از دامداران نیز به پرورش گاو مشغول بوده و از این طریق امرار معاش می نمایند .

بر خلاف گوسفندان ، گاوها روزی دو بار یعنی صبح و غروب دوشیده می شوند و برای این کار نیاز به کمک نبوده و زنان زحمتکش دامدار بتنهائی از عهده این کار بر می آیند .

دامدارانیکه گاو پرورش می دهند معمولاً گوساله های نر را بسته و پرورش داده و بعنوان (کل گوشتی) به قیمتهای چند میلیونی به فروش می رسانند .

بعضی دیگر از دامداران علاقمند به پرورش بُز بوده و از این طریق زندگی خود را می گذرانند .

امّا نگهداری بز در مناطق جنگلی خسارات جبران ناپذیری را به جنگل وارد می کند که آموزش و حمایت های ترویجی از دامداران می تواند این مشکل زیست محیطی را کنترل کند . این تصویر در آلچالق سوباتان گرفته شده که در نگاه اول کاملاً مشخص است که در صورت حرص کردن درخت و خالی کردن اطراف آن از شاخه های خشکیده امکان صعود بز شیطان به نوک درخت آلوچه و خوردن سر شاخه های آن که موجبات نابودی آلچالق را فراهم می کند ، از بین خواهد رفت . آیا بهتر نیست ادرات منابع طبیعی و محیط زیست اقدامی کنند ….

پیر مرد دامدار

چادر یا (پوری) که از پشم سیاه بُز بافته می شود و در کوچ نشینی بعنوان سرپناه استفاده می گردد .

پوری کوچک یا (آوولا) سرپناه کوچکی است که پس از برگشت کوچ چوپانان به قشلاق (ویگرد) ، در چراگاه های ییلاقی و یا جنگلی دایر شده و یک یا دو نفر از مردان خانواده برای بهره برداری از چراگاهها در آن اقامت می کنند و بلافاصله با بارش اولین برف آن را برچیده و به قشلاقها بر می گردند .

پشم ریسی زنان دامدار چادر نشین با لباس تالشی ( تومان کوینک – جلیقه و یایلق )

(عکاس ناشناس)

 در این تصویر همه زنان تالشی در حالت (یاشماق) هستند . یعنی به عنوان حجاب با روسری سفید دهان و بخشی از صورت خود را پوشانده اند که در زمان قدیم زنان جوان و نو عروسها با این روش احترام خود را به بزرگترها ابراز می داشتند .

زنان دامدار پس از حلّاجی پشم آنها را با وسیله ای چوبی بنام ” تشی ” بصورت نخ درآورده و پس از رنگرزی از آن برای بافت جوراب – پیراهن – جاجیم – گلیم – چادرشب و یا پارچه شال استفاده می کردند . پارچه شال نیز برای دوخت کت و شلوار پشمی – جلیقه – کلاه و یا باشلوق مورد استفاده قرار می گرفت .

 انگشتان هنرمند این مادر پیر پشم را به نخ تبدیل کرده و سپس انواه لباسها از این نخ بافته و یا دوخته می شود . یکی از آن لباسهای پشمی سنّتی « باشلق» است که هم کلاه ، هم شال گردن و هنگام بارش باران بارانی دامداران محسوب می شود .

باشلق بلند نیز در برف و سرمای زمستان تن پوش دامداران تلاشگر می باشد .

البته زنان دامدار بسیار سخت کوش و پرتوان هستند و گاهی کارهای مردانه را نیز به عهده می گیرند .

زن دامدار در حال خورد کردن هیزم با تبر . روستای عشایر نشین عنّاف سوباتان (عکس از سید ضیاء عسگری)

بسیاری از دامداران بومی سوباتان هنوز فرهنگ و سنتهای اصیل تالشی خود را فراموش نکرده و در زندگی خود آنها را بکار می گیرند . یکی از این سنتهای حسنه و بسیار خوب ، همیاری در عروسیها می باشد که قبل از مراسم عروسی فامیل و همسایگان بصورت دسته جمعی برای تهیه هیزم عروسی به جنگل رفته و با خانواده داماد همکاری می کنند . در این مراسم بر اساس رسم قدیمی اولین نفری که بار هیزم را به خانه داماد می رساند برسم یادبود خلعتی را که معمولاً جوراب رنگی پشمی است دریافت می کند . شرکت کنندگان در این مراسم همیاری ، نهار میهمان خانواده داماد بوده و پذیرایی ویژه ای از آنها بعمل می آید .

خوشبختانه هنوز تکنولوژی همه هویت دامدار سوباتانی را از او نگرفته و اسب مهمترین وسیله ایاب و ذهاب او بشمار می رود . البته بعضی از دامداران از محل  پرورش و فروش اسبچه های اصیل خزری درآمدهای کلان میلیونی به دست می آورند .

شلاق (قَمچی) وسیله دست اسب سوار تالشی است که از چرم درست می شود و دسته چوبی یا فلزی دارد.

قمچی دست این تالش اسب سوار بیش از 60 سال پیش درست شده است .