جنگ های سوباتان 1
با توجه به موقعیت استراتژیک و قدمت تاریخی سوباتان ، جنگها و درگیریهایی در این منطقه صورت گرفته که به بعضی از آنها اشاره می شود .
بیش از یکصد سال پیش در دوره محمدعلی شاه قاجار ، سردار امجد برای پسر بزرگش فتح اله خان مشهور به ارفع السلطنه ، حکم حکومت خلخال را می گیرد تا تالش را از مشروطه خواهان که اخلال گر خوانده می شدند پاک و آنها را قلع و قمع کند . در یکی از جنگهایی که ارفع السلطنه به کمک فامیل های خود و شاهسون هایی که از دهات خلخال و آذربایجان با تطمیع و وعده غارت و چپاول به صورت مزدور به جنگ کشانده بود به سوباتان و هونیش که هره دشت ییلاقی خوانده می شد ، حمله برده و جنگ شدید و سهمگینی به وقوع می پیوندد . اما نیروهای مهاجم در مقابل شجاعت و دلاوریهای مردم و تدبیر و پشتیبانی بزرگان ایلات ، شکست خورده و تعدادی کشته می دهند . و از ایل آقاجانی هم دو نفر به نامهای شاه حسین و مناف ، جان خود را فدای آب و خاک خود می کنند .2
کاخ قشلاقی سردار امجد در مرکز شهر هشتپر
(اگر چه این ساختمان قدیمی بهترین فضا برای ایجاد موزه تالش است ولی هم اکنون بعنوان کانون بسیج استفاده می شود .)
جنگ دیگری که پس از درگیری در ساحل قلعه بین لیسار با نیروهای سالار اسعد پسر دوم سردار امجد به کمک نیروهای روسی در محدوده لیساراتفاق افتاده ، جنگ سوباتان است .
نیروهای آقاجان خان حاکم شمال کرگانرود که محل زندگیش در روستای کهنه سرای هره دشت بود ، پس از در گیری ساحل قلعه بین با ایل و فامیل خود به ییلاق سوباتان رفته و در ساحل رودخانه «کینز ، کَلَمَر» موضع گرفتند و تعدادی از آزادیخواهان و غیرتمندان تالش نیز به آنان پیوستند .
سالار اسعد (پسر دوم سردارامجد) و روس ها برای از بین بردن نیروهای آقاجانی که به آنها قاچاق و یاغی می گفتند ، دست به کار شده و از قشلاق هره دشت از مسیر جنگل از راه «میرام گولشن» به ییلاق سوباتان می رسند . دو قشون دیگر یکی از مسیر ییلاقات آق اولر به فرماندهی ولی خان در منطقه «لوری چول» بالاتر از ورزان مستقر شده و دیگری از مسیر ییلاقات خطبه سرا جبهه سوباتان را محاصره می کنند .
فردای آن روز که هوا مساعد و آفتابی بوده ، افسر فرمانده روسی اطراف و جوانب را بررسی کرده و با دوربین خود منطقه را نظاره می کند و به سالار اسعد می گوید :
«جنگ در این منطقه برای قشون روس مشکل است . من نیروهای خود را به قشلاق برده و در ساحل دریا مسقر می کنم و از آنجا شما را پشتیبانی می کنم . پس از آن دستور برگشت نیروها از مسیر جنگل را صادر می کند .»
جنگجویان دو طرف از صبح تا شب بر سر هم گلوله می بارند . قوای سالار اسعد از ضعف جبهه شمالی نیروهای آقاجانی استفاده کرده و گله بزرگی از گوسفندان حاج صفر خان رحمانی برادر آقاجان خان را به یغما می برد . در تاریکی شب برف شدیدی شروع به بارش می کند و نیروهای جبهه جنوبی دشمن به فرماندهی ولی خان (شجع الدوله) قبل از بسته شدن راه با بجا گذاشتن آذوقه و تجهیزات فرار را بر قرار ترجیح می دهند . جنگجویان سوباتان ، غارتگرانی را که از مسیر ییلاقات خطبه سرا گوسفندها را برده بودند ، تعقیب کرده و خود را در حوالی بقعه شاه میلرزان خطبه سرا به آنها می رسانند .
آنها گوسفندان را رها کرده ، جان خود را برداشته ، فرار می کنند .
این کشمکشها سالها تداوم یافت تا اینکه در سال 1917 میلادی انقلاب بلشویکی شوروی پیروز و دستگاه امپراطوری روسیه با تیرباران شدن تزار در روسیه برچیده شد و روسها پس از سالها جرم و جنایت از رشت و تالش رفتند و با رفتن آنها مردم تالش نفس راحتی کشیدند . 3
1-نگاهی به لیسار و سوباتان ، شاپور رضاقلی پور ، صص 217 الی 220
2-جستارهایی در تاریخ تالش ، عبدالکریم آقاجانی ، ج2 ، صص 706-708
3- جستارهایی در تاریخ تالش ، عبدالکریم آقاجانی ، ج2 ، صص 733 الی 735
